Yazan: Cem Anıl Öztürk
The Brothers Karamazov (Karamazov Kardeşler) – 1958:
Dostoyevski’nin ilk Hollywood uyarlaması olan filmin sinema adaptasyonunu ve yönetmenliğini Richard Brooks yapmıştır. Jul Brynerr’in Ivan Karamazov rolüyle perdeye yansıdığı filmin diğer oyuncuları Baba Karamazov rolüyle L. Cobb, William Shatner, Richard Basehart ve Albert Salmi’dir. 145 dakikalık süresi ile ne yazık ki eser tam manasıyla sahneye taşınamadığından büyük bir hayal kırıklığı olmuştur. Hatta eleştirmenlerce klasik çizgi roman olarak nitelendirilmiştir.
The Gambler (Kumarbaz) – 1997:
Dostoyevski yayıncısına borçludur ve borcunu ödemek için bir ay içinde roman yazmak mecburiyetindedir. Eğer yazmazsa borcuna karşılık daha önceki eserlerinin telif hakkı yayıncısına geçecektir. Hem bir romanın yazılış hikâyesi hem de Dostoyevski’nin hayatından bir kesit sunan film gerçek ile kurgu arasında gider gelir ve yer yer kumarbaz kitabından bölümler perdeye yansır. Filmin yönetmenliğini Kâroly Makk yapmakta ve Dostoyevski rolüyle Micheal Gambon göz doldurmaktadır.
Le Notti Bianche (Beyaz Geceler) – 1957:
Beyaz perdeye adaptasyonunu Suso Cechi D’amico’nun yaptığı film İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki kasvetli İtalya’da geçiyor. Yönetmenliğini Luchino Visconti’nin yaptığı başrollerini Marcello Mastronni, Maria Schell ve Jean Marais’in oynadığı filmin müziklerini ise Nino Rota yapmıştır. Sinema yazarlarınca en iyi Dostoyevski uyarlamalarından olan film 1957 Venedik Film Festivali’nde Silver Lion ödülüne layık görülmüştür.
Hakuchi (Budala) – 1951:
Akira Kurosowa’nın yönetmiş olduğu film Prens Mişkin’i 2. Dünya Savaşı sonrası Japonya’sına taşır. Mişkin savaştan dönen ve başına bir çeşit talihsizlikler gelen bir askerdir. Kurosowa’nın çekirdek kadrosu diyebileceğimiz oyuncuların ( Setsuko Hara , Masayuki Mori , Toshirô Mifune , Yoshiko Kuga ) oynadığı film Japonya’nın en kuzey adası olan Hokkaidō’da geçer. Romana oldukça sadık kalan film orijinal olarak 265 dakika olarak çekilmiş fakat yapımcıların isteği ve gişe kaygısından ötürü 165 dakika olarak gösterime girmiştir. Filmin 265 dakikalık kopyası ise ne yazık ki kayıptır.
Rikos Ja Rangaistus (Suç ve Ceza) – 1983:
Yönetmenliğini Aki Kaurismaki yaptığı bu film aynı zamanda yönetmenin ilk filmidir. Filmde mekân Helsinki’ye taşınmış Raskolnikov ise mezbahada çalışan bir kasap olarak değiştirilmiştir. 1980’lerin refah toplumunda çıkmazları, bireyin çaresizliklerini incelikle anlatan film sinema tarihinde en başarılı Dostoyevski uyarlamalarından biri olarak görülmektedir.
Notes from Underground (Yer Altından Notlar) – 1995:
Gay Walkow’un senaryolaştırdığı ve yönetmenliğini yaptığı Kanada yapımı film, romanın aslına sadık kalmakla beraber günümüz dünyasını dekor olarak kullanır. Filmin başrollerini Henry Czerny, Sheryl Lee, Vic Polizos oynamaktadır. Film mütevazi olmasına rağmen gayet yerinde oyunculuklarla senaryo ile metni beyaz perdeye doğru biçimde yansıtmaktadır.
L’homme au chapeau rond (Ebedi Koca) – 1946:
Dilimize Ebedi Koca olarak çevrilmiş olan Dostoyevski romanının film uyarlamasıdır. Yönetmenliğini Pierre Billon’unn yapmış olduğu eserin başrollerini ise Raiumu ve Aimê Clariond paylaşıyor.
Bratya Karamazovy (Karamazov Kardeşler) – 2009:
Dostoyevski’nin romanının aslına sadık kalınarak Aleksandr Chervinsky ‘nin beyaz perdeye uyarladığı yönetmenliğini ise Yuriy Moroz’un yaptığı bir dizidir. Diğer yönetmenlerin aksine eserleri zaman olarak bu güne getirmeyip yazıldığı dönemlerdeki haliyle göstermeyi hedefleyen ve hedefi on ikiden vuran eser şahsi kanaatimce Dostoyevski’nin en başarılı uyarlamasıdır. İzlerken sıkılmayacağınız, doğru oyunculuk ve reji seçimleriyle en güçlü Dostoyevski uyarlamasıdır.
