Ali Hasar

“Tekrar inşa edilen Endülüs zamanında taşıdığımız etek dolusu taşlar, bitmeyen umutlar vardı.”
Jacques Berque

Daniel Arasse, Yakın Bakış kitabında kayıp anlamın peşindedir. İncelediği tablolarda okuyucuya farklı bir görme biçimi sunar: Arasse eşikten adımını atar ve bir serüvene çıkar… İnsan manaya erince durulaşır, aklı güzelleşir: Ondaki cevher inci gibi parlamaya başlar. Yolcusunu doyurmayan yol, diyordu Mihâîl Nuayme, gidilmeye değmez.

İnsanlığın serüveninde geçmişten günümüze farklı gelenekler gelmiş ve bu geleneklerden çeşitli düşünce iklimleri neşet etmiştir. Her iklimde, coğrafyada bir kök bulunmuş, bu kökten çoğulculuğa giden bir paradigma gelişmiştir. İnsan Yayınları’nın 10 cilt hâlinde yayımladığı Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni çalışması tefekkür inşasında kendine bir zemin bulmuş, bu zemini kadim hikmet düşünceleriyle beslemiştir. Çalışmanın ansiklopedist bir vizyondan daha çok akademik bir dil tutturularak farklı makalelerle, İbrâhim’in ateşine su taşıyan karınca hissiyatını sırtlayarak –tefekkür dairesiyle– neşvünema bulduğu pekâlâ açıktır.

Çin, Hint, Yunanî, İran, Keldânî gibi muhkem düşünce atlasıyla, Osmanlı’daki önemli şahsiyetlerin fikir dünyalarıyla, Yeniçağ mütefekkirlerinin yaşamlarıyla bütünsel bir tema yakalamaya çalışarak kuşatıcı olmaya özen gösteren eserin kendi içinde bir dinamizmi ve hareket sahası bulunmaktadır. Serüvenin çizdiği yay, tarihin içindeki çok sayıda düşünüre, felsefî ekollere, entelektüel noktalara temas etmesinin dışında onlarla ilgili bilginin kültürel olarak işlenebilirliğine fırsat tanımaktadır. Bu kronolojik seyirde, –akleden– insanın keskin fikirlerinin de tarihi biçimlendirdiğinin altı çizilmektedir. Kültürün mevzilenişi, zamanın fenomenleri, yapılar ve özneler düşüncenin serüvenindeki ara duraklarından bazılarını teşkil etmektedir. Her cilt içinde bütünlüğü oluşturan yazıların biyografik üsluptan sıyrılarak metodolojik bir yolla, ölçülü bir anlatım seçilerek yer aldığı görülmektedir.

Bilgiyle arınmanın dünya hapishanesinden kurtuluş olduğunu savunur İhvân-ı Safâ. Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni, insanın yatay ve dikey gelişimine mütevazı bir katkıdır. İnsan Yayınları’nın sunduğu bu çalışma; fikir dünyası için iyi niyetle atılmış bir adım, insanın engin tabiatı için bir kaynak olma özelliğini taşımaktadır. Eserin meydana gelmesinde kıymetli akademisyenlerin emeği yadsınamaz bir gerçektir. Her makalenin, alanında yetkin bir akademisyen tarafından ele alınmasının, özverinin bir cüzü; baskı ve kapak detaylarının estetik hissiyatların bir harmanı olduğu aşikâr. Söz ten, mana can konumundadır. Değerli bir girişim olan çalışmanın, can tarafına ağırlık verdiği hissedilebilir. Düşüncenin Serüveni, ilmek ilmek işlenen fikir nakışlarıyla ilgiyi hak etmekte ve de kalplerde güzel bir yer edinmeyi beklemektedir.

Doğu’dan Batıya Düşüncenin Serüveni (10 Cilt Takım)
Kolektif İnsan Yayınları

Bu yazı Arka Kapak dergisinin 6.sayısında yayınlanmıştır.