Yağız Gönüler
Tepetaklak: Tersine Dünya Okulu, bugün tam da ihtiyacımız olan bir eğitimi veriyor. Olanı biteni görme ve onun üzerine düşünme eğitimi. Yalnız bu eğitim hiç de öyle eğlenceli değil, son derece tehlikeli. Çünkü bilinmesi zaruri olan şeyleri bilmenizi istemeyen birileri var ve daima olacaklar. Eduardo Galeano hep olduğu gibi hiç korkmadan inşa etmiş bu okulunu ve yazmış cesurca.
Tepetaklak
Tersine Dünya Okulu
Eduardo Galeano
Çevirmen: Bülent Kale
Sel Yayıncılık
Kendi ifadesiyle “bir anı biriktiricisi” Galeano. Bilhassa yakın tarihin en kritik anılarına hafızasında derin yerler açmış. İstiyor ki bu yerler yalnız kendine mahsus olmasın, ziyaretçisi bol olsun. Bunun için yazmış birçok kitabını. Onun kendini ifade ettiği bir diğer tanım da “iyi futbol dilencisi” olması. Ne yazık ki her şeyin ambalaja dönüştüğü dünyada futbol da bir tüketim malzemesi oldu. Meşin yuvarlak, “tutkunun en hası” olma özelliğini yitireli epey oluyor.
Tepetaklak: Tersine Dünya Okulu, Ağustos 1998’de tamamlanmış. Galeano “kitabın devamını okumak için günlük gazeteleri takip edin” uyarısı yapıyor son sayfada. “Fail hâlâ meçhul ya da meçhul imajı veriliyor” diyen Galeano, Uruguay sokaklarında yetişmiş tipik bir Latin Amerikalı olarak tehlikeye atılıyor ve acımasızca bizi bize anlatıyor: “Birkaç yıl öncesine kadar kimseye bir borcu olmayan adam namusun ve çalışkanlığın erdemli bir örneğiydi. Bugün ucube bir yaratık. Borcu olmayan biri yok demektir. Borçluyum, öyleyse varım. Krediye layık olmayan, adı ve yüzü olmaya da yaraşmaz… Günümüz dünyasında tüketim patlaması bütün savaşlardan daha çok şamataya neden oluyor ve bütün karnavallardan daha çok kargaşa üretiyor. Eski bir Türk atasözünün dediği gibi, veresiye içen iki kere sarhoş olur.”
350 sayfalık bu kitap-okulda adaletsizliğin, ırkçılığın ve cinsiyetçiliğin temel ilkeleriyle okuyucu hazırlık eğitimini alıyor. Sonraki bölümde-sınıfta korku eğitimi ve endüstrisi anlatılıp, günümüzde de sıkça başvurulan “ısmarlama düşman hazırlama” kursu veriliyor. Hayatta nasıl zafere ulaşılır, nasıl dost edinilir, faydasız kötü alışkanlıklara karşı neler yapılabilir gibi sorular cevaplanıyor.
İnsan avlayanların, gezegeni yok edenlerin, kutsal otomobilin “dokunulmaz” olduğu şu zamanlarda, artık geri dönülmesi mümkün olmayan yollardayız. Nitekim geçtiğimiz günlerde yayınlanan bir haberde, eldeki kaynaklarla artık dünyanın geri kazanılmasının imkânsız bir noktaya geldiği yazıyordu. Eh, hak ettiğimiz budur.
“Yalnızlığın Pedagojisi” bölümünde Galeano, tüketim toplumu okumaları yapıyor ve ileri iletişimsizlik dersleri veriyor. Biz tüketirken enformasyon akıyor ve her şeyi yakalama uğruna hiçbir şeyi tutamıyoruz. Mesela çocukları “hedef alan” dev bir çikolata markasının aynı zamanda ihtiyar diyabetlilere ilaç üreten bir alt markası olduğunu öğreniyoruz.
Bir “karşıokul”a ihtiyaç duyuyor okuyucu. Galeano yetişiyor ve elimizdeki tek kurtuluş imkânının “çıldırma hakkı” olduğunu söylüyor. Zaten kitabı bir solukta okuduktan sonra çıldırma üzerine düşünmemek de imkânsız.
Tersine Dünya Okulu’nun hangi bölümüne merak duyduğunuzu veya hangi bölümünden mezun olacağınızı bilemiyorum. Ama Galeano’nu şu sözlerinin her diplomanın altında parıldayacağını biliyorum: “Bizi gömen ya da süren toprak zehirleniyor. Hava yok, havasızlık var. Yağmur yok, asit yağmuru var. Parklar yok, park yerleri var. Eşler yok, ortaklar var. Uluslar yerine şirketler var. Yurttaşlar yerine tüketiciler var. Şehirler yerine yığılmalar var. Bireyler yok, dinleyiciler var. Gerçekler yok, reklamlar var. Vizyonlar yok, televizyonlar var. Bir çiçeği övmek için ‘plastik gibi’ deniyor.”
