Röportaj: Gökçe Özder

Çocuk kitapları yayıncılığının giderek yükselişe geçtiği son yıllarda artan bir başka şey de çocuk kitaplarının yaş kategorileri. Bundan yüz sene evvel çocuklarla yetişkinler aynı kitapları okurken önce çocuk ve gençlik diye iki kategori oluştu. Ardından ise okul öncesi, okul çağı, ilk gençlik, gençlik gibi spesifik aralıklarda çocuk kitapları üretilmeye başladı. Her yaş grubunun ayrı bir zorluğu olsa da çocukluktan ergenliğe geçiş grubunu kapsayan ilk gençlik için kitap yayımlamak daha da  zor olmalı ki bu kategorideki çocuk kitaplarına diğerlerine nispeten az rastlıyoruz.

Timaş Yayın Grubu’nun bir kolu olarak 2019 senesinde yayın hayatına başlayan Timaş İlk Genç de işte tam da bu sebeple yola çıkmış. Hedef kitlesi 10-11 yaşındaki çocuklar ve elbette her yaştan okur olan Timaş İlk Genç’in editörlerinden Cansev Ayanoğlu’yla ilk gençlik edebiyatı, çeviri ve telif eserler, kitap seçimi gibi konularda söyleştik. Dahası çok güzel öneriler alıp mutfakta neler piştiğini öğrendik.  

Çocuk edebiyatının, genel edebiyattan ayrılıp farklı bir kol olmasının tarihi çok eski değil. Dünyada 19. yüzyılda, bizde ise 20. yüzyılda yavaş yavaş oluşmaya başlayan bir alan “çocuklar için edebiyat”. Son yıllarda ise yayınevleri giderek yaş kategorilerini daha küçük parçalara bölerek özelleştirmeye başladı. Daha önce Timaş Çocuk veya Timaş Genç’in altında yer alan kitapların bazıları için “ilk genç” olarak ayrı bir kategori yapıldı. Bu kategorilerin giderek daha da özelleşmesini neye bağlıyorsunuz?

Buradaki temel motivasyonun okurların ihtiyaçlarına doğru cevap vermek olduğunu düşünüyorum. İlk Genç Timaş da böyle bir amaçla ortaya çıktı. Çocukluktan ergenliğe geçiş döneminde içeriği ve görselleriyle çocukların ilgilerini çekecek, bakış açılarını geliştirecek, hayal güçlerini köreltmeyen ve didaktikliğe kaçmayan severek okuyacakları kitaplara ihtiyaç vardı. İlk Genç Timaş bu eksiği doldurdu. Yayınevlerinin kategoriler bazında özelleşmesini önemli buluyorum. Bu sayede çok daha fazla nitelikli eser okurlarla bulaşacaktır.

İlk gençlik zor bir yaş aralığı olmalı. Bu yaş grubu okurlarının temel özellikleri, beklentileri neler? Siz bunları dikkate alıyor musunuz?

Çocukların ilkokul ve ortaokul dönemleri arasındaki geçişleri 10 yaşla başlıyor. Yavaş yavaş ergenliğe adım atarken kendilerini genç olarak adlandırmaya başlıyorlar. Çocukların dünyada kim olduklarına dair bir anlayış geliştirdikleri bu yaşı aslında değişimle tanımlayabiliriz. Daha karmaşık ve uzun bölümlü kitapları okumaya ve bu kitaplardan zevk almaya başladıkları bu dönemde okuma becerileri şekilleniyor. Basit metinler yerine metaforlarla, benzetmelerle ve daha zor kelimelerle karşılaşıyorlar. Hikâyeleri analiz edip eleştirebiliyorlar. Bakış açılarını ve fikirlerini daha özgüvenli şekilde açıklayabiliyorlar.

Biz de kitap seçimlerinde okurlarımızın özelliklerini ve beklentilerini dikkate alıyoruz. İlgilerini çekebilecek, onların dünyasında yepyeni pencereler açabilecek kitaplar sunmaya çalışıyoruz. Yaşadıkları bu zorlu değişimde onlara kitap kahramanlarıyla eşlik ediyoruz.

Aileler ve öğretmenler bu yaş grubunun kitap seçiminde ne kadar etkili? Siz kitaplarınızı hazırlarken veya tanıtırken onları da göz önünde bulunduruyor musunuz?

Konu çocuk edebiyatı olunca kitapları kimin seçtiği veya seçmesi gerektiği hep bir tartışma konusudur. Bu yaş grubunda kitap seçiminde tek bir seçiciden söz etmek oldukça zor. Her yıl okullarda belirlenen ve yıl içinde tüm öğrencilere zorunlu olarak okutulan kitap listeleri hazırlanıyor. Bu listeler çoğunlukla öğretmenler tarafından hazırlansa da okurların seçimlerinin de listeyi şekillendirmede etkili olmaya başladığını söyleyebilirim. Çocukların okuma zevklerini göz önünde bulunduran öğretmenler nitelikli eserleri okutmayı tercih ediyor. Bazı aileler kitap seçiminde öğretmenlerden ve sosyal medyada kitap paylaşımları yapan güvendikleri kişilerden etkilenirken bazı aileler ise kitapları öncelikle kendi okuyor. Çocukların okuyacakları kitapları kendilerinin seçmesine izin veren aileler de tabii ki var. Biz kitaplarımızı hazırlarken öncelikle kitabın asıl okuyucusu olan çocukları göz önünde bulunduruyoruz. Kitaplarımızın asıl okurları tarafından seçilmesi bizim için çok değerli. Bunun yanında kitapların içeriklerinin öğretmenler ve aileler tarafından güvenilir olmasına son derece dikkat ediyoruz. Hem çocukların severek okuyacakları hem de öğretmenlerin ve ailelerin gönül rahatlığıyla alacakları kitaplar yayımlıyoruz.

İlk gençlik dönemi okuma serüveninin neresinde kalıyor? Okuma alışkanlığı kazanmak adına kritik yaşlardan biridir diyebilir miyiz?

İlk gençlik döneminde çocukların zevkleri ve ilgileri şekillenmeye başlıyor. Bir geçiş dönemi olmasıyla kritik yaşlardan biri diyebiliriz. Bu dönemde farklı türlere ilgi duyuyorlar ve sevdikleri türlerle karşılaştıklarında okuma alışkanlığı kazanmaya bir adım daha yaklaşıyorlar. Tabii ki tam tersi bir durum da söz konusu olabilir. Bu yaşlarda karşılaştığı kitaplar çocuğun ilgisine hitap etmiyorsa kitap okumaktan soğuyabilir. Aileler ve öğretmenler ilk gençlik döneminde kitaplar konusunda yönlendirici oldukları kadar çocuğun seçimlerini de göz önünde bulundurmalılar.

Bana çeviri edebiyat daha garanti bir alanmış gibi geliyor. Başka bir ülkede okunup beğenilmiş, onaydan geçmiş olan kitap doğrudan tercüme yoluyla buradaki okurlarla buluşur. Sizse telif eserlere ağırlık veriyorsunuz. Bunun yayın politikanızla bir ilgisi var mı?

Çeviri eserler genellikle yayımlandıkları ülkede belli bir başarıya ulaşmış kitaplar oluyor fakat bu ülkemizde de her zaman aynı başarıyı gösterecekleri anlamına gelmiyor. Okurun ilgisini çekecek hikâyeleri bulmak uzun araştırmalar yapmayı gerektiriyor. Bu yüzden çeviri kitaplar yayımlamak kendi içinde birçok zorluğu barındırıyor. İlk Genç Timaş’ın yayın politikası iyi kitaplara öncelik vermek. Yeni yazarları desteklemeye, yerli yazarlarımızı daha iyi yerlere getirmeye her zaman büyük çaba harcıyoruz. Bunun yanında yurt dışında yayımlanmış eserlerden bizi büyüleyenlere de kitaplığımızda yer vermekten gurur duyuyoruz.

En çok hangi türde kitaplarınız dikkat çekiyor?

En çok dikkat çeken tür macera romanları oluyor. Heyecanın azalmadan devam ettiği, içinde bilinmeyenlerin çözüme kavuştuğu, orijinal karakterlerin hayat bulduğu eserler okurlarımız tarafından çok seviliyor. Ellerinden bırakamadıkları bu sürükleyici kitaplar, okuma alışkanlığı kazanmalarında da çok etkili oluyor.

Pandemi dönemi Timaş İlk Genç için nasıl geçti/geçiyor?

Pandemi dönemi, Timaş İlk Genç’in yeni kitaplar yayımlamaya hız kesmeden devam ettiği bir dönemdi. Geniş bir okur kitlesine ulaşan Mırıldanan Çocuk, böyle zorlu bir dönemde yayımlandı. Yayımladığımız diğer kitaplar da okurlardan tam puan aldı. Pandemi dönemini okurlarımızla daha sıkı ilişkiler geliştirmek için bir fırsata dönüştürmeye çalıştık. Bu dönemde İlk Genç Kitap Kulübü’nde çevrimiçi etkinlikler düzenledik. Okurlarımızı yazarlarımızla buluşturduk ve her ay kitaplar hakkında sohbet ettiğimiz etkinliklerimiz devam etti. Okurlarımızla fuarlarda veya başka etkinliklerde buluşamasak da iletişimimizi hiç koparmadık.

Mırıldanan Çocuk
Gabriele Clima
Çevirmen: Esma Fethiye Güçlü
Genç Timaş

Farklı tarzları seven farklı okurlarınız için üç kitabınızı önerir misiniz?

Duygusal hikâyeler sevenler için Mavi Kanatlar, bilim kurgu sevenler için Robit–Minik Bir Robot Dev Bir Macera, öykü sevenler için Ötücü Kuşlar Festivali. 

Mavi Kanatlar
Jef Aerts
Çevirmen: Erhan Gürer
Genç Timaş

Robit – Minik Bir Robot Dev Bir Macera
Shane Hegarty
Çevirmen: Gizem Şakar
Genç Timaş

Ötücü Kuşlar Festivali
Abdullah Harmancı
Genç Timaş

Mutfakta neler pişiyor? Yakında okurları hangi kitaplar bekliyor?

Yeni yazarlara yer verirken serilerimizin devam kitaplarını da okurlarımızla buluşturacağız. Duyguları olan bir robot olan Robit’in eve dönüş macerasını okumuştuk. İkinci kitapta yeni bir robotla tanışacağız ve tüketim kültürüne eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşacağız. Gizemli Yeraltı Kütüphanesi’nin cesur ve zeki koruyucusu Tally’nin macerasına kaldığımız yerden devam edeceğiz. Kitaplığımızın değerli yazarlarından Abdullah Harmancı’nın yeni öykülerini genç okurlarımızla buluşturacağız. Özgür Balpınar’ın “Ekspres” serine iki yeni kitabımız eklenecek. Esra Ağaoğlu, “Pertevcan’ın Akıllara Zarar Maceraları” serisiyle zamanda yolculuğa kaldığı yerden devam edecek. Tabii ki çeviri eserlerimize yenilerini kazandıracağız.