Emek Işıktaş

Yaşayan en büyük keman virtüözlerinden biri olan Maxim Vengerov Rus keman ekolünü bütün dünyaya gösterip belki de Oistrakh’tan aldığı bayrağı başarıyla dalgalandırmaktadır. 41 yaşına rağmen kemandaki olgunluğu sahip olduğu büyük birikimin bir kanıtıdır. Müthiş yay tekniği ve tuşe üzerindeki hâkimiyeti ışıl ışıl parlamakta ve bu önemli kemancıyı farklı kılmaktadır. Bu kemancı keman edebiyatındaki en önemli ve en zor keman eserlerini hatasız, sorunsuz ve ruhuna uygun şekilde çalabilmektedir. Bu başyapıtların haricinde icra etmiş olduğu eserlere bakıldığında kendisinin teknik üstünlük, sağlayamadığı tek bir eser bile göze çarpmaz. Müzik otoritelerine göre yaşayan en iyi keman sanatçılarının başında gelir.

Belki de dünyadaki en zor enstrüman olan kemanı bu virtüöz sanatçı elinde çok kolaymış gibi önümüze sunmaktadır. Yüzlerce yıldır çalınan klasik müziğe Vengerov enerjisi ve hisli yaklaşımıyla damgasını vurmuştur. Keman tarihine çaldığı eserlerle Vengerov adını altın harflerle yazdırmıştır. Bunun yanında iyi niyeti ve sosyal sorumluluk projelerine olan ilgisi de bu kemancıyı etkin ve önemli kılmaktadır. Enerjisi ve gülen yüzü çocuklara olan sevgisi onun çok daha geniş kitlelerce sevilmesine ve tanınmasına ayrıca yol açmaktadır. Yüksek sanatı yanında UNICEF’in iyi niyet elçisi olarak yaptığı çalışmalar saygınlığını artırıcı etkiler yaratmıştır.

Keman Vengerov için vücudundan bir parça gibidir, nerdeyse onunla bütünleşmiştir. 41 yaşındaki kemancının sevimli ve değerli bir oyuncağı kemanın ta kendisidir. Kusursuz kemancılığının yanında ayrıca bir orkestra şefidir. Verbier Festival Orkestrası, Bergen Filarmoni ve Krakow Sinfonietta gibi önemli orkestraları yönetmiştir. Keman icralarında sunduğu sesler doyurucu duyarlı ve içten gelen tatminkâr seslerdir. Böylesine etkin ve önemli bir kemancı olan Vengerov dünyanın birçok ülkesinde çok önemli konser salonlarında sayısız konserler vermiştir. Onu özel kılan bir diğer unsur ise eserleri genellikle ezbere çalmasıdır. Bu özellik eserin daha samimi içten ve sıcak icra edilmesine zemin hazırlar. Böylesine muazzam bir tekniğe sahip olan Vengerov mütevazı duruşundan da herhangi bir şey kaybetmemiştir.

Vengerov’un sanat kariyeri adeta bir harika çocuk olarak başlamıştır. 1974 Sibirya doğumlu olan sanatçı ilk resitalini henüz 5 yaşındayken vermiştir. Ardından 10 yaşında Wieniawski ödülü’nü kazanmıştır. 14 yaşına geldiğinde dünyanın en büyük orkestralarından olan Amsterdam Concertgebauw konseriyle bir anda klasik müzikteki bütün önemli otoritelerin ilgisini üzerine çekmiş olup şöhretin kapısından girmiştir. En önemli akıl hocası dünyanın en büyük çellistlerinden biri olan Rostropoviçtir. Vengerov İsrail’de belli bir süre yaşayıp ardından Hollanda’ya gitmiştir. Usta kemancının tabi ki kullandığı keman da son derece değerlidir (1.6 milyon dolar).

Daha önce Kreutzer gibi müzik dehası bir icracının ve bestecinin kemanını çalmak Vengerov için ayrıca bir övünç kaynağıdır; Stradivarius keman sahibidir. Verniğin reçine, terebentin yağı ve etil alkolden oluşan özel karışım olması önemli ve gereklidir. Bu tür kemanlarda ses ve ton üretimi mükemmeldir. İnsanları büyüleyen bu kemanlar akağaçtan yapılmıştır ve boraks maddesiyle son şeklini almıştır. Vengerov kullandığı bu çok nadide kemanın yanı sıra keman sanatının en yüce isimlerinden biri olan Heifetz’in arşesine sahiptir.

Vengerov genç yaşına rağmen oldukça verimli bir sanatçıdır. Birçokları için hayal olabilecek bir diskografiye sahiptir. Menuhin gibi çok küçük yaşta kayıt yapmaya başlaması ona çok geniş bir repertuvar ve deneyim kazandırmıştır. Vengerov Rus olduğu ve bu ekolden yetiştiği için genellikle Rus müziğinin dev bestecilerden icralar sunar. Özellikle Prokofyev, Şostakoviç, Çaykovski gibi önemli ve tanınmış bu besteciler Vengerov için vazgeçilmezlerdendir. Oistrakh ve Rostropoviç’in Rus ekolünün bayrağını Vengerov’a teslim ettiğini söylersek sanırım çok abartmayız. 1989 yılından itibaren yaptığı albümleri ve icra ettiği eserleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

1989 Maxim Vengerov Biddulph Recordings

1992 Paganini: Violin Concerto No. 1; Waxman: Carmen Fantasy; Saint-Saëns: Havanaise; Introduction & Rondo Capriccioso

1992 Beethoven: Sonata No. 9 “Kreutzer”; Brahms: Sonata No. 2 in A major

1993 Beethoven, Mozart, Mendelssohn:Violin Sonatas

1993 Virtuoso Vengerov

1993 Bruch, Mendelssohn: Violin Concertos

1994 Prokofiev: Violin Concerto No. 1; Shostakovich: Violin Concerto No. 1

1994 Bizet: Carmen Fantasy Canyon Classics

1995 Tchaikovsky, Glazunov: Violin Concertos

1996 Sibelius, Nielsen: Violin Concertos

1997 The Road I Travel

1997 Maximum Vengerov: Classic Violin Tracks from the Russian Prodigy

1999 Brahms: Violin Concerto; Violin Sonata No.3

2000 Dvorák: Violin Concerto, Op. 53; Elgar: Sonata for Violin and Piano, Op. 82

2000 Tchaikovsky: Sérénade mélancolique Op26; Stravinsky: Violin Concerto in D EMI Music Distribution

2001 Vengerov and Virtuosi EMI Music Distribution / Warner Classics

2001 Beethoven: Violin Sonatas “Spring” & “Kreutzer”

2001 Les Plus Grands Concerts pour Violon

2002 Artist Portrait: Maxim Vengerov Warner Classics  

2002 Maxim Vengerov Plays Bach, Schedrin, Ysaÿe EMI Music Distribution

2003 Maxim Vengerov Plays Lalo, Saint-Saëns, Ravel EMI Music Distribution

2003 Britten: Violin Concerto; Walton: Viola Concerto EMI Music Distribution

2004 Vengerov EMI Music Distribution / Warner Classics

2004 Brahms, Dvorák: Violin Concertos Elatus

2004 Brahms, Elgar: Violin Sonatas Elatus

2005 Beethoven: Violin Concerto; Romances 1 & 2 EMI Music Distribution / Warner Classics

2007 Mozart: Violin Concertos Nos. 2 & 4; Sinfonia concertante EMI Classics

2008 Khrennikov: Violin Concertos, Piano Concertos Relief

2013 Bach & Beethoven Wigmore Hall Live

2014 Beethoven, Schubert, Franck: Concert in Moscow, 2013 Warner Music

2014 Complete Vengerov: Recordings 1991-2007 Warner Classics

Maxim Vengerov: Great Violin Concertos Warner Classics

Mendelssohn: Violin Concerto Teldec

Shostakovich: Violin Concertos Nos. 1 & 2 Elatus

Maxim Vengerov: 5 Classic Albums EMI Classics / Warner Classics

Mendelssohn: Choral Works Warner Classics

Maxim Vengerov: A Portrait Warner Classics

Prokofiev, Glazunov: Violin Concertos Elatus

Bruch: Violin Concerto No. 1

The Maxim Vengerov Collection

Bu geniş liste Vengerov’un keman repertuvarının bütün klasik başyapıtlarını icra ettiğini ortaya koymaktadır. Burada tanıtacağımız albüm ise 2002 yılına kadar olan önemli kayıtlarından en çarpıcı anların derlendiği bir portre çalışmasıdır.

Artist Portrait
Sanatçının o döneme kadar olan kariyerinin bir özeri olan bu albüm 2002 yılında piyasaya sürüldü. Vengerov 20’li yaşlarının sonunda keman edebiyatındaki mihenk taşı sayılabilecek eserleri ustaca çalmış bir sanatçıydı. Bu albüm dikkatlice incelendiğinde ve dinlenildiğinde ne kadar zor ve önemli eserlerin icra edildiği bir kez daha ortaya koymaktadır. On farklı bestecinin eserlerini icra eden Vengerov kemanıyla resmen insanlığa seslenmektedir.

Albümdeki eserler ve bestecileri

  • Bruch (1838–1920) Alman besteci
    Allegro Energico (Canlı, çabuk, enerjik, tempolu).

Bu eser yaklaşık 8 dakika sürmektedir. Bestecinin üç keman konçertosu vardır en bilinen ve çalınanı bu eserdir.

  • Violin Concerto No.1 in G minor Op.26 : III Finale – Allegro energico

Vengerov’un bu eserdeki yüksek enerjisi ve tiz bölgedeki seslerin yoğun ve canlı oluşu eserin özeti gibidir. Arpejlerin ve örülmüş gamların çok sıklıkla olduğu bir eserdir.

  • Mendelssohn (1809-1847) Alman besteci
    Andante (Rahat ve Yavaş icra)

Mendelssohn: Violin Concerto in E minor Op.64: II Andante

Bu eser yaklaşık 13-14 dakika sürmektedir. Vengerov’un bu çok sıklıkla icra edilen eseri kadife bir tonla biz dinleyicilere sunduğu görülüyor.

  • Beethoven (1770-1827) Alman besteci
    Violin Sonata No.5 in F major Op.24, ‘Spring’: IV Rondo – Allegro, ma non troppo

Allegro ma non troppo (Hızlıca ama fazla hızlı değil)

Eser yaklaşık 6-7 dakika sürüyor. Nüansların çok değerli bir önem arz ettiği bu eserde de yine Vengerov’un kuvvetli ve doyurucu tınısına şahit oluyoruz.

  • Saint-Saens(1835-1921) Fransız Besteci
    Saint-Saëns: Introduction and Rondo Capriccioso Op.28

Rondo capriccioso bu eser 9-10 dakika sürüyor. Notasyonu ve çalım tekniği güç bir eserdir.Özellikle çok sağlam yay tekniğine ihtiyaç vardır. Kıvraklık çeviklik ve atiklik bu eserin özetidir. Çok bilinen ve yine mihenk taşı denilebilecek bir eserdir. Vengerov hızlı arşesini konuşturmuştur.

  • Brahms(1833-1897) Alman besteci
    Violin Sonata No.3 in D minor Op.108: I Allegro

Re minör olan bu keman sonatı Allegro (Hızlı) icra edilir. 8 dakika sürer.Yoğun, duygulu, karamsar ve içe kapanık bir eserdir. Yay geçişlerinin ve atlamalı seslerin yoğun olduğu bir eserdir. Önem arzeden ve yine tanınmış bir başyapıttır.

  • Prokofyev (1891-1953) Rus Besteci ve Piyanist.
    Violin Concerto No.1 in D major Op.19: I Andantino

Bu eser farklı melodi tarzı ve yapısıyla klasik müziğe farklı şeyler yansıtma amacındadır. Karamsar ve yoğun duygulu diyebiliriz. Kullanılan armoni alışılmışın dışındadır. Bestecinin ve Vengerov’un Rus olması da eserin tam ruhuyla icra edilmesine olanak vermiştir. Eser yaklaşık 9-10 dakika sürmekte olup ağır tempoda icra edilir.

  • Şostakoviç (1906-1975) Rus besteci
    Shostakovich: Violin Concerto No.1 in A minor Op.77 : IV Burlesque – Allegro con brio

Vengerov’un yine bir Rus bestecinin eserini icra ettiğini görüyoruz. Yeni dönemin klasik bestecilerinden olan Şostakoviç farklı ve vurucu karakteriyle hemen kendini ele vermektedir. Klasiğin dışına çıkmış tarzı armonisi keskin hatlarıyla ben burdayım demektedir besteci. Vengerov’un. Bu eserdeki enerjisi takdire şayandır.

  • Çaykovski (1840-1893) Romantik Dönem Rus Besteci
    Violin Concerto in D Major, Op. 35 – III. Finale: Allegro vivacissimo

Bu eser bestecinin tek keman konçertosu olma özelliğini taşımaktadır. Müzik repertuvarının en zor keman eserlerinden biri olarak kabul edilen bu konçerto yay ve tuşe tekniğinin kusursuzca işlemesiyle icra edilebilir. Vengerov’un tekniği bu eseri icra etmek için fazlasıyla yeterlidir. Enerji ve tempo bu eserin olmazsa olmazı gibidir. Bu eser dünya keman tarihinde bir başyapıttır.

  • Carl Nielsen(1865–1931) Danimarkalı Besteci
    Nielsen : Violin Concerto Op.33 : I Praeludium – Largo

Vengerov’un bu eserdeki icrasında nerdeyse kemanı parçalarcasına sert ve tonlu çaldığını görmekteyiz. Yaklaşık 7 dakika süren eserin sonlarına doğru yumuşak ve dingin bir havanın da olduğunu belirtmekte fayda vardır. Eser sert ve çalkantılı bir durumdan durağan bir duruma kayarak ilk bölümü tamamlar.

  • Bazzini : La Ronde des Lutins Op.25

Bu eser cinlerin dansı olarak isimlendirilir. Çok güç yay tekniklerine katlanılıp son derece kıvrak parmak pozisyonlarıyla eser ancak icra edilebilir. Sadece usta kemancıların çalabileceği çok zor bir eserdir. Bu eserde Vengerov bitmek tükenmek bilmeyen enerjisiyle bizleri bir kez daha şaşırtmıştır. İcrada zıplatmalı yay tekniğini başarıyla kullanan Vengerov ustalığını sergilemiştir.

Bu albümde de Vengerov’un bir kez daha ne kadar büyük bir müzik adamı olduğunu görmekteyiz. Menuhin, Heifetz, Isaac Stern, Millstein, Oistrakh gibi keman devlerini canlı dinleme fırsatı bulamayan biz genç kuşak dinleyicilerde Vengerov sayesinde müziğe, kemana, kaliteli icralara doymaktayız. Vengerov için “keman büyücüsü”, “müzik büyücüsü” desek hiç abartmış olmayız. Umalım ki Vengerov’un bitmek bilmeyen bu müzik enerjisi uzun yıllar devam eder ve bizler de onun müziğinin ve kemanının gölgesinde daha çok bulunuruz.

A Portrait – Maxim Vengerov
Yapımcı: Teldec, 2004