Ümit Yaşar Özkan
Steampunk, silkpunk gibi bilimkurgunun alt türlerinde teknolojinin ve ona bağlı sosyal hayatın bambaşka bir şekilde geliştiği alternatif tarihler kurgulanır. Tamamen buhar ya da ipek üstüne kurulan teknik gelişmelerin şekillendirdiği hayalî tarih anlatılarıdır bunlar. Punk, hem bilinen tarih/gelecek tasavvurlarından kopuşu vurgular hem de yıkıma, kanun ve sistem dışı olana işaret eder. Bu girişten sonra sorabiliriz: İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası ve Kitabül Hiyel romanları Osmanlıpunk’ın Türk Edebiyatı’ndaki ilk örnekleri sayılabilir mi?
Steampunk, alternatif tarihini sanayi devrimi, buhar çağından başlatır. İhsan Oktay, kurgusu için tarihten belli bir kerteriz almaz. Geçmişin teknolojisinin yeniden kurgulanması noktasındaysa mekanik tasarımlarıyla orijinal bir Osmanlıpunk tadı yakalar. İhsan Oktay, bir çocuk heyecanı ve iştahıyla tasarlar düşlediği dünyanın makinelerini. Bu makinelerin işleyişini anlatırken o kadar ayrıntıcı ve “gerçekçi”dir ki bir düş dünyasının içinde işleyen bu mühendislik harikaları, içinden çıktıkları ve ait oldukları dünyayla eğlenceli bir kontrast oluştururlar. Makineler hikâyede can alıcı roller üstlenirler. Ebrehe’nin kehanet aynası böyle bir role sahiptir. Kitabül Hiyel’de tasarımlar, çizimlerle desteklenecek ve Osmanlı mühendisliği hikâyenin aksını oluşturacaktır. Teknik icatlar ya da olağan dışı nesneler, parodi unsuru olarak da yer bulurlar kendilerine. Ebrehe’nin başında bulunduğu istihbarat teşkilatı bütün teknolojik alet edevatıyla James Bond romanlarının havalı casusluk teknolojilerinin parodisini yapar. Yine Ebrehe’nin peşine düştüğü o siyah para aslında modern fizikteki anti maddenin parodisidir (Yazarımızın parodi hususunda ne kadar rahat ve cüretkâr olduğunu biliyoruz. Efrasiyab’ın hikâyelerindeki Süperman parodisi hatırlanabilir.).
Anar’ın kurguladığı Osmanlı, kaotik, tekinsiz ve acımasız oluşuyla da punktır. Bünyamin ve Uzun İhsan istisna edilirse kahramanların ve mekânların pek nezih sayılamayacağı söylenebilir. Yapma Osmanlıcanın bir parçası olan argo da bu karnavalın tuzu biberidir.
Steampunk, silkpunkın yanına Osmanlıpunkı neden eklemeyelim ki?
