Barış Saydam

Kitlesel anlamda etkisi olan ve dünyayı değiştirecek denli büyük sosyal ve siyasi sonuçları olan toplumsal değişimlerden olabildiğince uzak olan Amerika kıtası, kendi içinde birliğini sağladıktan sonra hızlı bir atılım yapar. Sanayi Devrimi’ni bile tam anlamıyla yaşamadan, doğrudan Sanayi Devrimi’nin ikinci yarısına yetişerek hızla arayı kapamaya çalışır. Avrupa kıtası toplumsal sorunlarla, savaşlarla, açlıkla ve sefaletle uğraşırken, ABD sivrilmeye başlar. Fakat ABD’de de her şey yolunda değildir. Coğrafi olarak ülkenin genişliği, tek bir adalet sisteminin olmayışı, eyaletler arasındaki farklılıklar ve birbirinden değişik uluslardan oluşan insanların toplamından meydana gelen bir halkın varlığı ülkedeki merkezi denetimi aksatır. Bu otorite boşluğundan yararlanan çeteler, haydutlar ve bireysel girişimleriyle rant peşinde koşan fırsatçılar ülkenin dört bir yanında faaliyet göstermeye başlar.

Sanayileşme ve makineleşme temelinde enerjiye ihtiyaç duyulur. Demir ve kömürün önem kazandığı bu dönemde, petrol de vazgeçilmez enerji kaynaklarının başında gelir. Ama petrol alanları sınırlıdır ve petrol çıkarması da meşakkatli bir iştir. Henüz şirketlerin ülke çapında faaliyet göstermediği, demiryolu ağının ve ulaşımın o kadar genişlemediği, “ilkel sanayileşme” diye tabir edebileceğimiz dönemde, serbest girişimciler ülkenin pek çok yanını dolaşarak kendi çaplarında yeni pazarlar ve hammadde kaynakları bulma peşindedir. Kan Dökülecek (There Will Be Blood) filmi de bu erken kapitalizm döneminden başlatarak hikayesini, aslında şu an geldiğimiz noktaya nasıl gelindiğini de gözler önüne serer. ABD’nin kısa tarihini ve hızlı gelişimini gösteren Paul Thomas Anderson, sivrilttiği Plainview karakteriyle de kendine bir prototip yaratır. Her zaman daha fazlasını isteyen, hırslı, açgözlü ve amaçları uğruna her türlü mücadelenin içine gözü kapalı atlayacak Plainview, bir çağın da küçük bir simgesidir. “Her zaman daha fazlasını iste” sloganının peşine takılarak rüyaların ve zenginliğin ülkesi Amerika’da kendi yolunu bulmaya çalışır. Plainview karakteri altında, bir kapitalizm ve modern insan eleştirisi vardır. Doğadan başka bir şeye ihtiyacı olmayan bireyin giderek, yerine içsel zorlamalarla önce kendisine, sonra da emeğine karşı yabancılaşan ve gittikçe insanlara olan nefretini kendine döndüren bir birey gelir.

Kan Dökülecek filminde yönetmen, uyarlama yaptığı Upton Sinclair’in kitabının ağırlık noktalarını oluşturan erken kapitalizm, modernite, inanç, aile ve modern insanın yaşadığı çelişkileri belirtirken, öte yandan da baba-oğul ilişkisi ve “rüyalar ülkesi” diye tabir edilen ABD’nin kısa tarihini de anlatarak hikayesini zenginleştirir. Kitapta bu unsurlar o kadar ağırlık kazanmasa da, yönetmenin Plainview karakterini öne çıkarmasıyla birlikte baba-oğul arasındaki ilişki ve Plainview-Eli arasındaki gelgitler de belirginleşir. Anderson, bu ikili arasında yarattığı gerilimle filmin eleştirel yanlarının yanında, temposuna da olumlu katkı sağlayan gerilim unsuru ekler. Bu tercihiyle de film, sıkıcı bir uyarlamanın ötesine geçerek yönetmenin bakış açısını da içinde barındıran ve bu sayede yönetmenin anlatım tarzına yabancı olmayanların da içinde tanıdık şeyler bulabilecekleri bir film hüviyetine bürünür.

Yönetmenin daha önceki filmlerinde de beraber çalıştığı görüntü yönetmeni Robert Elswit, çok sade görünmesine rağmen, çok titiz bir çalışma ortaya koyar. ABD kırsalında çekilen ve çoğunlukla açık alan görüntülerinden oluşan bir filmde, ışığı bu derece dengeli ayarlamak ve yeri geldiğinde gölgeleri de bir anlatım aracı olarak devreye sokabilmek alkışa değerdir. Daniel Day Lewis’in olağanüstü oyunculuğu ve Plainview karakterini ete kemiğe büründürmesi de filmin bu denli başarılı olmasında önemlidir. Genelde Lewis, Plainview karakterini mimikleri ve kendine güvenen iddialı duruşuyla yansıtmaya çalışır ve bunda da başarılı bir performans gösterir. Bütün bu olumlu özellikleri göz önüne alındığında, Kan Dökülecek filminin bir yönetmenlik ve oyunculuk şaheseri olduğunu söylemek mümkündür.

Yönetmen, senarist: Paul Thomas Anderson
Yapım yılı 2007, ABD