Ali Hasar

Ancak içinden aydınlanan, dışına ışık verir.

İsmet Özel

Alex Haley’in ünlü Malcolm X kitabının, uzun bir aradan sonra İnsan Yayınları tarafından tekrar baskısı yapıldı. Kitap, özellikle Malcolm X’in hayatını ve mücadelesini merkezine alsa da genel olarak bir özgürlük mücadelesini konu ediniyor.


Malcolm X
Alex Haley
Çevirmen: Yaşar Kaplan
İnsan Yayınları

Malcolm X, insanın nasıl dikey bir geçiş yapabileceğinin en somut timsalidir. Küçük yaştan itibaren çeşitli zorluklarla karşılaşmış ve birçok olumsuzlukla yüz yüze gelmiştir. Hüzünlüdür hayatı. Katıldığı çeteler, işlediği suçlar onun nihayetinde bir cezaevine girmesine sebebiyet vermiştir. Bu zaman zarfında Malcolm X, iç âleminde bir dönüşüm yaşar. Cezaevinde gayri sahih, aşırı bir din anlayışına sahip olan bir fikriyatla tanışır, zamanla bu halka içerisinde bulur kendini. Okuduğu kitaplar onu günden güne hakikate doğru sevk eder. Fakat hacca gidip haccın o evrensel Müslüman kardeşliğini gördükten sonra ne siyah ırkın ne de beyaz ırkın onun için bir önem taşımadığını düşünmeye başlar. Hacca seyahati sadece mekâna değil, manaya da hicretidir Malcolm X için. Hacdan sonra tamamıyla kuşatıcı bir fikir etrafında mücadele eder, aksiyoner bir entelektüel kişilik olarak önümüze çıkar.

Umberto Eco, birçok yönden okunabilen eserleri açık yapıt olarak niteler. Malcolm X de siyaset ahlâkı, biyografi, etkileyici hareket, benliğin inşası gibi hususlar itibarıyla bu tasnife uzak durmamaktadır. Eserin diyalektiği bir insanın yatay/dünyevî ve dikey/manevî olarak seyrini resmeder. Malcolm X, bu bağlamdan hareket sahası bulur, menzillerini güçlendirir, tohumlarını yeşermesi için toprağa bırakır; en derine. Alex Haley, manevî bir topoğrafya sunmayı başarır. Düşünce atlasını, kat kat işler: Malcolm X’i giderek büyüyen, yılmaz bir düşünce adamı olarak kalplerimize nakşeder.

Yaman ve yüce bir büyümesi vardır insanın. Hele bir iktidar olsun, iç aynası dışarı yansır. “Suların daha derin olduğu yere git.” denir Luka’da. (Luka, 5:4) Gayret ve cesaret ile göğüs terasını genişletir, yola revan olur insan: İstikbal için. Malcolm X, düşünce bandını enginleştirirken selamete erdirir özneyi: Tefekkür vuzuhla başlar, kurtuluş şuurla

Bu önemli kitabın, 1984’te İnsan Yayınları tarafından Yaşar Kaplan tercümesiyle bize sunulması Malcolm X’i tanımamız noktasında dikkate şayan bir hamleydi. Çünkü o yıllarda Malcolm X’i ve onun hayatını, savaşını bize kuşatıcı bir perspektifle verecek kayda değer bir eser bulunmamaktaydı. Bu eserin hâlen önemini korumasının başlıca sebeplerinden birisi, Alex Haley’in, kitabı Malcolm X’in kendi ağzıyla tertip etmiş olmasıdır. Yenilenen kapak tasarımı, okunabilir yazı fontu, akıcı dil eserin nezih yönünü ortaya koyuyor. Ayrıca, Yaşar Kaplan’ın titiz çevirisi de, eserle yakından bir bağ kurmamıza imkân veriyor. 

Arka Kapak dergisi 3. sayı