Fırat Demirel
Aradığın Her Şey, ABD merkezli e-ticaret devi Amazon’u ve onun etrafında kurulan Amazon dünyasını derinlemesine ele alan çift yönlü biyografik bir eser. Hem bir şirket olarak Amazon’un hem de onun kurucusu Jeff Bezos’un bugünlere nasıl geldiğini ayrıntılarıyla ele alıyor. Kitap satmakla işe başlayan bir adamın uzaya çıkmak için neler yaptığını merakla okuyacaksınız.
Yirminci yüzyılın son yılları internet devriminin ABD’de sessiz sedasız bir şekilde başladığı yıllardı. Geleneksel şirket kurma ve büyütme kalıplarını yıkan bu dönem, aynı zamanda inanılmaz büyümelerin yaşanmasına neden oluyordu. O yıllarda internet tabanlı şirketler büyük plazalarda değil; birkaç bilgisayar, birkaç sunucu ve bir iki masa etrafında kuruluyor; “.com” uzantılı adreslerle dünyaya açılıyordu. Bu şirketler New York’un köyündeki iş adamı için de Texas’ın çölündeki bir kovboy için de aynı mesafedeydi. İşte bu büyük potansiyel (herkese bir tık uzakta olma fırsatı) kazanma hırsıyla hesapsız yatırımlara dönüştü ve internet tabanlı ekonomik bir krizin yaşanmasına neden oldu. “Dotcom Balonu” olarak adlandırılan 1997-2001 yılları birçok internet şirketinin sonu oldu ama internetin ilk efsaneleri de tam olarak bu dönemde ortaya çıktı.
Amazon, işte bu büyük Dotcom Balonu’ndan sağ kurtulan internet şirketlerinden biri. Ama hakkında bilinenler aynı yıllarda doğan bir Hollywood yıldızından muhtemelen çok daha az, özellikle Türkiye’de. Deneyimli teknoloji yazarı ve gazeteci Brad Stone da Aradığın Her Şey adlı kitabıyla Amazon’un ekranlardan uzak olan taraflarına kalemini uzatıyor. Amazon’un ve onun efsane kurucusu Jeff Bezos’un sıradışı tarzını en yakın şahitleriyle anlatıyor.
Örneğin Amazon.com’un internetten kitap satışı yaptığı internet sektöründeki işini hemen herkes bilir. Ama bu kitap Jeff Bezos’un Amazon.com’u daha ilk günden “her şeyi satan dükkan” vizyonuyla kurduğunu öğretiyor (kitabın orjinal adı: The Everything Store) ve daha bunun gibi bir çok bilinmeyen detayı bizlere aktarıyor. İşin en can alıcı noktasıysa Amazon’un internet perakendecisi olmaktan öteye geçip kendini bir teknoloji şirketine dönüştürebilmesi. Bu noktada küçük bir e-ticaret şirketini(!) Dotcom Balonu’ndan kurtarıp bugünlere getiren Jeff Bezos’un zekâsı ve kişiliği tartışılmaz bir değere sahip. Fakat yazar Brad Stone sadece Jeff Bezos’a bağlı bir olay örgüsü sunmuyor. Bezos’un çevresindeki en yakın kişilerin sürece etkisinden de bahsediyor ki sayfaları çevirdikçe Amazon’un büyürken Bezos’un en kilit adamlarıyla bile yollarını ayırdığına şahit oluyorsunuz.
Biyolojik babasından ayrılan ve soyadını üvey babasından alan biri Jeff Bezos. Bu ayrılığın travmasını yaşamamış olsa da Bezos’un manik dürtülerle bezeli ve çatışmayla beslenen bir tarzı olduğu söyleniyor. Tutumluluk konusundaki ısrarcı yapısı, iş-hayat dengesine inanmayan işkolikliği Bezos’un aşırıya kaçtığını düşündürebilecek noktalardan sadece birkaçı. Tıpkı Elon Musk gibi Bezos da fizik kanunların izin verdiği ölçüde her şeyin yapılabileceğine inanıyor. “Herkesi mutlu etmek istiyorsan dondurma sat, lider olma.” sözünün canlı örneği gibi çevresindekileri çok da mutlu etmeyen ama başarısıyla bu durumu sürekli sümen altı edebilen bir karakter. Jeff, Jeffizm denilen prensipleriyle kendi yönetim düsturuna sahip bir sıradışı bir girişimci. Kişisel yatırımlarıysa medyadan uzaya (evet, Blue Origin adında özel bir uzay teknolojileri şirketi var) kadar uzanıyor.
Yine Dotcom Balonu sürecine dönecek olursam, Aradığın Her Şey, sadece bir başarı hikâyesini anlatan bir kitap değil. Amazon’un gelecek adımları hakkında fikir sahibi olurken internet tarihinin en önemli kesitlerinden birine de mercek tutmuş oluyorsunuz ve bence bu kaçırılmaması gereken bir fırsat.
