Fırat Demirel
Dört Gelecek, teknolojinin hayatımıza kattığı zenginliklerin bizi nereye götüreceğini sorgulatan bir kitap. Çalışma biçimlerinin robotlar ve otomasyonla radikal şekilde değişeceğini vurgulayan Frase, yeni dünya düzeninde kapitalizmden sonra hangi sistemin geleceğini tartışmaya açıyor. Yaşanması muhtemel gelecek senaryolarını masaya yatıran kitabın çok net bir tahmini yok. Bu yüzden de hem ütopyacılar hem de distopyacıların keyifle okuyabileceğini bir çalışma ve gelecek üzerinde düşünen herkesin kitaplığında yer almayı kesinlikle hak ediyor.
Dört Gelecek
Kapitalizmden Sonra Hayat
Peter Frase
Çevirmen: Akın Emre Pilgir
Koç Üniversitesi Yayınları
Biz çok farkında olmasak da küresel güç dengeleri teknoloji tabanlı bir güç kaymasının sancılarını yaşıyor. Teknolojiyle servet ve güç kazanan kapitalistler dünyada yaşam koşullarının giderek iyileştiğine dair iyimser bir tavrı takınırken endüstriyel ve doğal kaynak zenginleri para musluklarının yön değiştirmesi karşısında tedirgin. Üst kısımda bunlar yaşanırken, geri kalan yüzde 99’luk kesim için de ortada bir netlik yok. Teknolojinin insanları hızla (iş gücü anlamında) gereksiz hale getirmesi, hayatını idame ettirmek zorunda olan milyarlarca insan için gerçek bir tehdit niteliğinde. Otomasyonun sadece kas gücüyle çalışan işçileri değil, beyin gücünü kullanan beyaz yakalıları bile saf dışı edebileceği, yakın olmasa da orta vadede olası bir gerçek. Olası kitlesel işsizlik krizinin önüne geçebilmek için temel gelir gibi ekonomik önlemlerin alınması dile getirilen en bilindik öneri. Fakat bu yönelimin insanları ne kadar memnun edeceği ve yeni sorunlar getirip getirmeyeceği merak konusu. İşte bu çift yönlü karmaşık sistem, doğal olarak nasıl bir gelecekle karşılaşacağımız sorusunu gündeme getiriyor. Sosyolog ve yazar Peter Frase de bu soruyu soruyor ve kapitalizm sonrası dönemde karşılaşacağımız ihtimalleri Dört Gelecek adlı kitabında masaya yatırıyor.
“Dünyada 21. yüzyılda iki hayalet geziniyor; ekolojik felaket ve otomasyon hayaletleri,” sözüyle açılışı yapan Frase, daha ziyade ikinci kısma, yani otomasyonun getireceği olası tehlikelere odaklanıyor. Robotların ve kapitalizmin kol kola yükselmesinin neler getireceğini ana ideolojiler etrafında yeniden yorumluyor. Olası gelecek teorilerini “Komünizm” (eşitlik ve bolluk), “Rantizm” (hiyerarşi ve bolluk), “Sosyalizm” (eşitlik ve kıtlık) ve “Eksterminizm” (hiyerarşi ve kıtlık) başlıklı dört bölüme ayıran yazar, “Robotlar işlerimizi elimizden aldığında hayat nasıl olacak?” sorusuna yanıt arıyor. Frase’in tartışmaya açtığı ilk üç teori, insanoğlunun geçmiş tecrübeleri bağlamında daha anlaşılabilir ve tartışılabilir temellere sahip. Dördüncü bölümde “eksterminizm” adıyla verilen ve “imhacılık” olarak ifade edilen gelecek tahmini ise diğerlerinden daha keskin ve en sıra dışı olanı. Elysium, Açlık Oyunları gibi farklı bilim-kurgu eserlerine ilham veren zenginlerin inşa ettiği yeni hayat düzeni bu son bölümde ele alınıyor. İnsanoğlunun kendinden kaçışını ve kendi türünü dışlayışını konu alan bu bölüm, ekonomik seçkinlerin kendilerini toplumun geri kalanından nasıl uzaklaştırdığını ve kendilerini nasıl koruma altına aldıklarını yüzümüze vuruyor. Bu durumun ilerleyen aşamalarını hayal etmemizi sağlamakla kalmıyor, zenginlerin yoksullara açacağı soykırımcı bir savaş olasılığını da dile getiriyor. Peter Frase, bu ihtimalin gerçekleşme olasılığına dair net bir yorum yapmıyor, ancak ileri sürdüğü yorumlarda ciddi bir hakikat payı var. Diğer yandan dört gelecek ihtimaline de açık olmamız gerektiğini ve arada geçirgenlikler olduğunu ifade ediyor.
Kişisel görüşüm 21. yüzyılın büyük teorisyenlerinin teknolojinin sosyolojik ve psikolojik etkilerini en doğru şekilde okuyanlar olacağı yönünde. Peter Frase de bir sosyolog olarak ekonominin ve siyasetin sosyal etkileriyle derinlemesine ilgilenen biri. Diğer yandan programlama dili öğrenecek kadar da teknolojinin içinde. Bu sayede bu iki dalın birbiriyle ilişkisi üzerine kafa yormak gibi çok önemli bir iş yapıyor ve fikirlerini gayet sade bir şekilde bizlere sunuyor. Eğer neslinizi devam ettirmeyi düşünüyorsanız bu küçük mavi kitaba mutlaka göz atın.